اهلی شیرازی بخش اول مستند آرمیدگان خاک مصلی

محمد اهلی شیرازی

شیخ محمد بن یوسف اهلی شیرازی از شعرای مشهور قرن دهم هجری است. او درسال 858 ق در شیراز زاده شد و در سال 942ق نیز در همین شهر درگذشت. اهلی در قبرستان مصلی و نزدیک  آرامگاه خواجه اهل راز، حافظ شیرازی مدفون است.

اهلی در روزگار جوانی به شهر هرات سفر کرد و به دربار سلطان حسین بایقرا راه یافت. مدتی بعد از هرات به آذربایجان سفر کرد و به دربار سلسله آق قویونلورفت. درمدت اقامت در آذربایجان اشعاری در  مدح سلطان یعقوب سومین پادشاه این سلسله سرود.

با قدرت گرفتن شاه اسماعیل صفوی، اهلی که از ابتدا به شیعه علوی بود به دربار صفوی رفت و نزداین پادشاه احترام زیادی پیدا کرد. مهمترین علت محبوبیت اهلی در دربار صفوی اشعاری است که اودرمدح اهل بیت پیامبر سروده است. اهلی غزلیات شیرینش را به تقلید از سبک سعدی سروده است و قصاید را به پیروی از قصیده سرای بزرگ سلمان ساوجی گفته است.

مثنوی سِحر حَلال

این مثنوی یکی از شاهکارهای ادب فارسی است؛ زیرا که هر بیتش دو جفت قافیه دارد و ذوقافیتین است. این مثنوی مصنوع، در ۵۲۰ بیت و در بیان داستان عشق جَم و گُل است و هر بیتش را می توان نخست بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات و سپس بر وزن مفتعلن مفتعلن مفتعل خواند. همچنین هر بیت، دارای دو لایه قافیه است.

به نمونه ای از آرایه های این مثنوی توجه کنید:

نامِ تو زان بر سرِ دیوان بود
کآتشِ بال و پرِ دیوان بود

قافیه اصلی این بیت کلمه (دیوان )است که به صورت جناس آمده است. در مصرع اول دیوان به معنای دفتر شعر است .در مصرع دوم، دیوان به معنای جمع کلمه دیو آمده است. اما در قبل از کلمه دیوان شاعر کلمات سر و پر را نیز آورده است. به این ترتیب در هر بیت دوکلمه را باهم قافیه کرده است. این هنرمندی در همه 520 بیت این مثنوی به کار رفته است.

از آثار دیگر اهلی می توان به دیوان شعر،رباعیات گنجفه ،رساله عروض و قافیه ،رساله معما ،زبدةالاخلاق ،مثنوی سحرحلال ، سرالحقیقه ،مجمع‌البحرین ،مخزن‌المعانی ، مثنوی شمع و پروانه و…… اشاره کرد.

غزلی از اهلی شیرازی

جایم به روز واقعه پهلوی او کنید

او قبله من است رخم سوی او کنید

نخلی برآورید بلند و به سایه اش

خاکم به یاد قامت دلجوی او کنید

محراب وار بر سنگ مزار من

نقشی به صورت خم ابروی او کنید

در بیستون برید مرا پیش کوهکن

جای شهید عشق به پهلوی او کنید

بوی وفا اگر نشنیدید از کسی

بویی به خاک تربتم از بوی او کنید

زنار بت پرستی خود می برم به خاک

یعنی که رشته کفنم موی او کنید

در شیشه ای کنید گلاب سرشک من

و ان را که یار کشت کفن شوی او کنید

تلقین من که هندوی زنار بسته ام

حرفی ز سحر نرگس جادوی او کنید

تعویذ دوستی است که اهلی نوشته است

این را به یاد گار به بازوی او کنید

آرمیدگان خاک مصلی

اهلی شیرازی یکی از هزاران نفری است که در خاک مصلای شیراز آرام گرفته است .شاعری که بسیاری نمی دانند که او در فاصله ای کوتاه از قبر حافظ شیرازی مدفون است.هدف از ساخت مستند شش گانه آرمیدگان خاک مصلی که به سفارش سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز، در نوروز ۱۴۰۱ خورشیدی تهیه شد؛ شناساندن بزرگان مدفون در خاک مصلی به همگان است. در بخش اول این برنامه که به هلی شیرازی اختصاص دارد ؛ جناب دکتر خیرالله محمودی استاد دانشگاه در باره این شاعر بزرگ شیرازی سخن گفته است و فاطمه روستایی ادب آموز موسسه حدیث آرزومندی شعری از این شاعر را می خواند.

آرمیدگان خاک مصلی بخش اول

تهیه کننده : سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز

کارگردان : بهنار عباسی

گوینده : مریم السادات زارعیان

معرفی کتاب های مشاعره