فرصت الدوله شیرازی، بخش دوم مستند آرمیدگان خاک مصلی

فرصت الدوله شیرازی، بخش دوم مستند آرمیدگان خاک مصلی

سید میرزا محمد نصیر حسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی درسال ۱۲۷۱ قمری (۱۲۳۳ خورشیدی) در شهر شیراز چشم به جهان گشود. از کودکی به علم آموزی پرداخت. صرف و نحو، منطق، حکمت، حساب، هیئات، هندسه و اسطرلاب را به خوبی آموخت و به زبان انگلیسی نیز مسلط شد. او اولین ایرانی است که می توانست خط میخی را بخواند.
فرصت بیشتر تحصیلاتش را در محضر شیخ مفید (داور) -که از علمای بزرگ زمان بود- به انجام رسانید. پیشرفت علمی فرصت در نزد استاد به حدی بود که استاد در ستایش وی گفته است:
فرصت آن شمع جمع اهل هنر
که ندارد قرین ز نوع بشر
فیلسوفان دهر را شاید
که به فضل و هنر شود رهبر

لقب فرصت الدوله

هنگامی که شعاع السلطنه فرزند مظفرالدین شاه قاجار حاکم شیراز شد؛ دوستی و الفتی بین او و فرصت برقرار گشت. به حدی که وقتی شعاع السلطنه از حکومت شیراز برکنار شد و به تهران رفت. فرصت را نیز با خود به دربار برد و به این ترتیب فرصت دوست و معلم وی شد. در همین زمان بود که مظفرالدین شاه به محمد نصیر، لقب فرصت الدوله داد.
بعد از مشروطیت، فرصت الدوله اولین رئیس معارف فارس شد؛ که در حقیقت اولین مسئول آموزش و پرورش فارس بود. در سالهای بعد وی رئیس عدلیه فارس شد. در سالهایی نیز ریاست معارف و فوائد عامه و ریاست عدلیه را با هم داشت.

هنر نقاشی فرصت الدوله

فرصت الدوله به غیر از علوم یاد شده در نقاشی نیز زبردست بود و همین باعث شد که بعدها تصویرهای آثار باستانی را رسم کند و در کتاب آثار عجم به یادگار بگذارد.
خودش گفته است: “…در این اوقات که سنم تازه به یازده رسیده بود، بسیار مایل شدم که گاهی در صنعت نقاشی نیز اوقاتی صرف کنم. به‌ واسطه اینکه پدرم در زمان طفولیت، تفنناً به حکم پدرش بدین علم مبادرت نموده بود و در فنون نقاشی تذهیب را دارا بود و صفایح صحایف را زینت‌آرا، ولی من مایل به صورتگری بودم و این کالای والا را مشتری. بسیاری از کارهای فرنگستان و باسمه‌های انگلستان را جمع کرده، از روی آنها مشق می‌کردم و به پدر خود می‌نمودم و تعلیم می‌گرفتم. اتفاقا اگر به استادی می‌رسیدم نیز کسب اطلاع می‌کردم و از روی برهان این عمل را به درجه کمال رسانیده که مدد معاش والدین و اخوان و متعلقاتم از این رهگذر بود”

صورتگری‌ست پیشه‌ام آن‌سان که فی‌المثل
گر از صنایعم به‌ سوی چین کند گذار

صورتگران چین همه گردند منفعل
وز صنع خویشتن همه آیند شرمسار

اندر عراق و پارس درین صنعتم شهیر
مشهور هر دیارم و معروف شهریار …

آثار فرصت الدوله

آثار عجم: مهم ترین اثر فرصت الدوله کتاب آثار عجم است. فرصت در این کتاب به معرفی تمامی افراد سرشناش، اماکن و میراث گذشتگان در فارس پرداخته است.

بحورالالحان: کتابی است که برای علاقمندان به آواز ایرانی جمع آوری کرده است. او در این کتاب اشعاری از شعرای بزرگ را آورده است و مشخص کرده که هرکدام در کدام گوشه و دستگاه موسیقی ایرانی خوانده می شود.

ترسیم نقشه فارس
دریای کبیر
اشکال المیزان
رساله شطرنجیه
مثنوی هجو نامه
مقالات علمی وسیاسی

فرصت الدوله شیرازی بعد از ۶۶ سال زندگی بالاخره بر اثر بیماری، در سحرگاه روز دهم صفر ۱۳۳۹ ه ق / اول آبان ماه ۱۲۹۹ ه ش در خانه شخصی خود در شیراز چشم از جهان فرو بست. بنا بر آرزوی دیرینه اش در خاک مصلی و کنار آرامگاه لسان الغیب حافظ او را به خاک سپردند و سنگی را که زیر نظر خود او برای مزارش تراشیده بودند بر گور او نهادند.

آرمیدگان خاک مصلی
فرصت الدوله شیراز یکی از هزاران نفری است که در خاک مصلای شیراز آرام گرفته است. اندیشمندی که بسیاری نمی دانند که او در فاصله ای کوتاه از قبر حافظ شیرازی مدفون است.
هدف از ساخت مستند شش گانه آرمیدگان خاک مصلی که به سفارش سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز، در نوروز ۱۴۰۱ خورشیدی تهیه شد؛ شناساندن بزرگان مدفون در خاک مصلی به همگان است. در بخش دوم این برنامه که به فرصت الدوله شیرازی اختصاص دارد ؛ جناب دکتر محمد هادی خالق زاده استاد دانشگاه ادبیات درباره این نویسنده شیرازی سخن گفته است و پرستش امامی ادب آموز موسسه حدیث آرزومندی شعری از این شاعر را می خواند.

بخش دوم آرمیدگان خاک مصلی
تهیه کننده: سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز (بخش گردشگری)
کارگردان: بهنار عباسی
گوینده: مریم السادات زارعیان
تصویر بردار و تدوین: برادران شریفی

اهلی شیرازی بخش اول مستند آرمیدگان خاک مصلی